Một số điểm mới của Luật Thanh tra năm 2022

So với Luật Thanh tra năm 2010, Luật Thanh tra năm 2022 có nhiều điểm mới quan trọng sau đây:

1. Tăng 01 Chương và 40 Điều so với Luật Thanh tra năm 2010, Luật Thanh tra năm 2022 có tất cả 08 Chương và 118 Điều. 

2. Tổng cục, Cục thuộc Bộ được thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành: Theo Điều 18, Thanh tra Tổng cục, Cục là cơ quan của Tổng cục, Cục thuộc Bộ thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành trong phạm vi quản lý nhà nước mà Tổng cục, Cục được phân cấp quản lý; thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo quy định của pháp luật, được thành lập trong 03 trường hợp: theo quy định của luật; theo quy định của điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; tại Tổng cục, Cục thuộc Bộ có phạm vi đối tượng quản lý nhà nước chuyên ngành, lĩnh vực lớn, phức tạp, quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội theo quy định của Chính phủ. Việc thành lập Thanh tra Tổng cục, Cục không được làm tăng số lượng đầu mối đơn vị trực thuộc và biên chế của Tổng cục, Cục thuộc Bộ.

3. UBND tỉnh có quyền thành lập Thanh tra sở: Theo khoản 2 Điều 26, Thanh tra sở được thành lập trong các trường hợp: theo quy định của luật, tại sở có phạm vi quản lý rộng và yêu cầu quản lý chuyên ngành phức tạp theo quy định của Chính phủ; tại sở do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định căn cứ vào yêu cầu quản lý nhà nước tại địa phương và biên chế được giao. Theo đó, UBND cấp tỉnh đã được giao quyền chủ động thành lập thanh tra sở (trước kia thực hiện theo sự ủy quyền) nhưng việc thành lập phải căn cứ theo luật định. Tại những sở không thành lập cơ quan thanh tra, Giám đốc sở giao đơn vị thuộc sở thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực”. Đối với các sở không thành lập Thanh tra sở thì Thanh tra tỉnh thực hiện nhiệm vụ thanh tra đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý của sở (điểm đ khoản 1 Điều 23).

4. Quy định cụ thể thời hạn, trách nhiệm thực hiện ở từng bước trong quy trình xây dựng dự thảo kết luận thanh tra, ban hành kết luận thanh tra. Đồng thời, đã tháo gỡ được những bất cập về thời hạn ban hành Kết luận thanh tra ở Luật cũ (trước đây chỉ quy định chung chậm nhất 15 ngày kể từ ngày nhận báo cáo kết quả thanh tra phải ban hành kết luận thanh tra), theo hướng kéo dài hơn, đảm bảo tính khả thi trong việc tổ chức thực hiện trên thực tế.

5. Luật hóa các tiêu chuẩn bổ nhiệm các ngạch thanh tra viên; bỏ quy định cộng tác viên thanh tra: Đối với Luật Thanh tra năm 2022, tiêu chuẩn chung của các ngạch thanh tra viên là tiêu chuẩn bổ nhiệm vào ngạch thanh tra viên (Điều 39) và các ngạch còn lại (thanh tra viên chính, thanh tra viên cao cấp) sẽ đảm bảo các tiêu chuẩn riêng (Điều 40 và Điều 41). Bên cạnh đó, Luật Thanh tra năm 2022 cũng đã bỏ quy định cộng tác viên thanh tra (quy định tại Điều 35 Luật Thanh tra năm 2010).

6. Quy định mới về các trường hợp miễn nhiệm Thanh tra viên: Theo khoản 1 Điều 42 thì việc miễn nhiệm Thanh tra viên được thực hiện trong trường hợp sau đây: Nghỉ hưu, thôi việc, chuyển ngành; vì lý do sức khỏe, hoàn cảnh gia đình hoặc vì lý do khác mà không thể hoàn thành nhiệm vụ được giao; bị Tòa án kết án và bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật; thực hiện hành vi bị nghiêm cấm được quy định tại Điều 8 Luật Thanh tra năm 2022; không hoàn thành nhiệm vụ 01 năm ở ngạch được bổ nhiệm; người được bổ nhiệm vào ngạch có hành vi gian lận trong kỳ thi nâng ngạch hoặc kê khai không trung thực trong hồ sơ bổ nhiệm vào ngạch; trường hợp khác theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức.

7. Phải có sự phối hợp trong hoạt động thanh tra, kiểm toán nhà nước, điều tra: Tại Chương VI Luật Thanh tra năm 2022, đã có sự quy định về sự phối hợp trong hoạt động thanh tra, kiểm toán nhà nước, điều tra. Cụ thể, cơ quan thực hiện chức năng thanh tra, cơ quan kiểm toán nhà nước và cơ quan điều tra có trách nhiệm phối hợp để nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm toán nhà nước, điều tra, góp phần phòng, chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác trong quản lý nhà nước.

8. Bổ sung thêm chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra tỉnh: Bổ sung chức năng thanh tra chuyên ngành của Thanh tra tỉnh đối với những lĩnh vực không thành lập cơ quan Thanh tra sở; bổ sung thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính của Chánh Thanh tra tỉnh (Điều 23 và Điều 24).

9. Sửa đổi nội dung giám sát hoạt động của Đoàn thanh tra: Việc giám sát hoạt động của Đoàn thanh tra đã được quy định tại Điều 98 với nội dung như sau: Việc chấp hành các quy định của pháp luật về căn cứ, thẩm quyền và trình tự, thủ tục thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn trong hoạt động thanh tra của Trưởng đoàn thanh tra, thành viên khác của Đoàn thanh tra; việc chấp hành chỉ đạo của người ra quyết định thanh tra; việc thực hiện quyết định thanh tra, kế hoạch tiến hành thanh tra; việc chấp hành chế độ thông tin, báo cáo; việc chấp hành quy định của pháp luật về các hành vi bị nghiêm cấm của Trưởng đoàn thanh tra, thành viên khác của Đoàn thanh tra; việc tiếp nhận khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh trong hoạt động của Đoàn thanh tra.

10. Không còn chế định thanh tra nhân dân trong Luật Thanh tra năm 2022./.